در ایران و «ایرانخودرو» وضعیت چگونه است؟
واگذاری مدیریت ایرانخودرو به بخش‌خصوصی روزنه امیدی برای تغییر در وضعیت این خودروساز و به تبع آن صنعت‌خودرو کشور است
آخرین آمار منتشرشده توسط سازمان بین‌المللی تولیدکنندگان وسایل‌نقلیه موتوری (OICA) نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۳ درمجموع بیش از ۸۵ میلیون‌دستگاه خودرو در جهان تولید شده که در این میان چین با تولید ۲۷ میلیون‌دستگاه سهم ۳۱ درصدی از بازار تولید خودرو جهان را به‌خود اختصاص داده است؛ ایالات‌متحده با تولید ۱۰ میلیون دستگاه در جایگاه دوم قرار دارد و ۱۲ درصد از خودرو جهان را تولید می‌کند و ژاپن با تولید ۷.۸ میلیون‌دستگاه، سهم ۱۰ درصدی در این بخش دارد و سومین تولیدکننده بزرگ خودرو جهان به‌شمار می‌رود.
هندوستان (۵.۵ میلیون)، کره‌جنوبی (۳.۷ میلیون)، آلمان (۳.۶ میلیون)، مکزیک (۳.۵ میلیون)، برزیل (۲.۴ میلیون)، اسپانیا (۲.۲ میلیون)، تایلند (۱.۹ میلیون)، اندونزی (۱.۵ میلیون)، فرانسه (۱.۴ میلیون)، ترکیه (۱.۳۵ میلیون)، کانادا (۱.۲ میلیون)، جمهوری چک (۱.۲ میلیون)، ایران (یک میلیون)، اسلواکی (یک میلیون)، انگلستان (۸۷۶ هزار)، ایتالیا (۷۹۶ هزار) و مالزی نیز با تولید ۷۰۲ هزار دستگاه خودرو در سال در جایگاه چهارم تا بیستم بزرگ‌ترین تولیدکنندگان خودرو جهان قرار دارند.
چرا تولید خودرو برای کشورها مهم است؟
نگاهی دقیق‌تر به ۲۰ کشور برتر در تولید خودرو حقایق بسیاری را آشکار می‌کند؛ از جمله این‌که هر ۱۰ اقتصاد برتر جهان یعنی آمریکا، چین، آلمان، ژاپن، هند، انگلیس، فرانسه، ایتالیا، برزیل و کانادا در جمع ۲۰ تولیدکننده پرتیراژ خودرو جهان نیز قرار دارند که این موضوع نشان از اهمیت صنعت‌خودرو در نیل به توسعه اقتصادی و صنعتی کشورها دارد.
۱. زنجیره‌تامین گسترده
تولید خودرو زنجیره‌تامین گسترده‌ای دارد؛ به این معنا که نیازمند توسعه صنایع مختلف همچون فولاد، پتروشیمی، الکترونیک، پلیمر و … است. بنابراین رشد صنعت‌خودرو به شکوفایی سایر صنایع کمک می‌کند و می‌تواند کشورها را در مسیر توسعه صنعتی قرار دهد.
۲. صنعت‌خودرو پیشران فناوری‌های نوین
از سوی دیگر صنعت‌خودرو یکی از پیشروترین صنایع در حوزه استفاده از نوآوری، اتوماسیون و فناوری‌های نوین همچون هوش مصنوعی است؛ هوش مصنوعی از کاربرد در خطوط تولید خودرو با کمک ربات‌های هوشمند گرفته تا توسعه الگوریتم‌های خودروهای خودران تا طراحی خودروهای جدید به‌کمک نرم‌افزار و پیش‌بینی رفتار آیرودینامیکی قطعات فنی کاربرد دارد و بنابراین توسعه صنعت‌خودرو نقش اساسی در سرمایه‌گذاری، رشد و توسعه فناوری‌های مرتبط با هوش مصنوعی دارد.
۳. توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل
همچنین این صنعت نقش مهمی در توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل دارد؛ صنعت‌خودرو توسعه سیستم‌های حمل‌ونقل داخلی را تسهیل کرده و زیرساخت‌های مرتبط با آن (جاده، سوخت، خدمات) را گسترش می‌دهد.
۴. صنعت خودرو؛ صنعتی اشتغالزا و موثر در تولید ناخالص داخلی کشورها
صنعت‌خودرو یکی از بزرگ‌ترین صنایع تولیدی جهان است که ۵ درصد نیروی کار و ۳ درصد تولید ناخالص داخلی جهان را به‌خود اختصاص داده که البته این سهم در بازارهای نوظهور مانند هند و چین بیشتر است و بنابراین سهم این بخش در تولید ناخالص داخلی ملی آن‌ها به ۷ درصد نیز می‌رسد.
از خاورمیانه چه خبر؟
با نگاهی به جدول ۲۰ خودروساز برتر جهان، تنها نام دو کشور ایران و ترکیه در منطقه مدیترانه و خاورمیانه خودنمایی می‌کند.
ترکیه در جایگاه سیزدهمین تولیدکننده خودرو جهان، با تولید یک‌میلیون و ۳۵۰ هزار دستگاه خودرو در سال، اگرچه از نظر تیراژ تولید سهم بالایی ندارد، اما رتبه بالایی در صادرات دارد؛ خودروسازی ترکیه در ۲ دهه گذشته قهرمان صادرات این کشور بوده؛ به‌گونه‌ای که صادرات خودرو ترکیه در سال ۲۰۲۳ به ۳۵ میلیارد دلار رسیده است.
این کشور هجدهمین صادرکننده بزرگ خودرو جهان به‌شمار می‌رود و پس از صادرکنندگان بزرگی همچون آلمان، چین، ژاپن، مکزیک، ایالات‌متحده و کره‌جنوبی که رتبه‌های اول تا ششم را به‌خود اختصاص داده‌اند، قرار دارد. این امر از هدفگذاری صحیح این کشور در تولید و متناسب با نیاز بازارهای جهانی حکایت می‌کند.
در مقابل ایران با این‌که در جمع ۲۰ خودروساز پرتیراژ جهان قرار دارد، از نظر صادرات در شرایط مساعدی نیست؛ به‌طوری که براساس آمار سازمان بین‌المللی سازندگان خودرو (OICA) ایران در سال ۱۴۰۳، ۳۷ میلیون و ۸۰۰ هزار دلار (مقایسه کنید با آمار ۳۵ میلیارد دلاری ترکیه) خودرو صادر کرده است که نسبت به‌سال قبل از آن رشد نزدیک به ۱۴ درصدی داشته؛ اما در صورتی که این آمار نیز درست باشد، باز هم ایران در مقایسه با سایر صادرکنندگان خودرو حرفی برای گفتن نداشته است.
نقشه‌راه ایران برای کسب سهم بیشتر از بازار تولید و صادرات خودرو جهان چیست؟
ایرانخودرو و سایپا دو شرکت بزرگ خودروساز کشور که سهم عمده تولید خودرو در کشور را برعهده دارند، سال‌هاست که به‌واسطه مدیریت دولتی با زیان انباشته سنگینی مواجه بوده‌اند تا این‌که با برگزاری مجمع عمومی عادی (به‌طور فوق‌العاده) ایرانخودرو در روز چهارشنبه، هفدهم بهمن‌ماه سال گذشته و تصمیم سهامداران مبنی بر واگذاری مدیریت بزرگ‌ترین شرکت خودروساز کشور به بخش‌خصوصی، روزنه‌های امید برای تغییر در وضعیت این خودروساز و به‌تبع آن صنعت‌خودرو کشور ایجاد شد.
و اما ایرانخودرو در دست بخش‌خصوصی چه مسیری را دنبال خواهد کرد؟
مدیریت جدید این شرکت نیز که هم از قطعه‌سازان نام‌آشناست و هم در صنعت تولید خودرو دستی بر آتش دارد، برنامه‌های مهمی برای ایجاد تحول در این شرکت مدنظر قرار داده است که از آن جمله می‌توان به اعمال استانداردهای سختگیرانه در تهیه قطعات، نظارت بر خرید قطعات از خارج کشور، رفع ایراد و ارتقای کیفیت محصولات، سرمایه‌گذاری برای تولید پلتفرمهای جدید و کنار گذاشتن پلتفرمهای قدیمی، تولید محصول با کیفیت با همکاری شرکای معتبر بین‌المللی، تمرکز بر تولید خودروهای هیبریدی و ارتقای محصولات فعلی اشاره کرد.
جالب این‌جاست که مدیریت جدید بخش‌خصوصی در ایرانخودرو در نیمه دوم فروردین‌ماه ۱۶ درصد افزایش تولید داشت که در مقایسه با سال گذشته این شرکت و امسال سایپا بی نظیر بود.
به‌نظر می‌رسد در این پیچ تاریخی که صنعت‌خودرو کشور در گذر از مدیریت دولتی به مدیریت بخش‌خصوصی است و بارقه‌های امید تحول صنعت‌خودرو کشور به‌چشم می‌خورد، حمایت از این صنعت با برداشتن چوب قیمت‌گذاری دستوری که پاشنه‌آشیل این صنعت به‌شمار می‌رود، امکان‌پذیر خواهد بود.
