نقشی که فناوری نانو و پلاسما در داروسازی ایفا کردند
به گزارش خبرنگار مهر، در هفته جاری دستاوردهای محققان ایرانی و محصولات دانش بنیان متعددی معرفی و اخبار آن در خبرگزاری مهر و رسانه‌های مرجع علم و فناوری منتشر شد.
خبرگزاری مهر پایان هر هفته در بسته‌ای تحت عنوان «بسته اخبار علمی و فناوری» مروری بر مهمترین اخبار و رویدادهای این حوزه و همچنین دستاوردها و محصولات دانش بنیان ایرانی دارد.
لام‌های شیشه‌ای به لام مجازی تبدیل می شوند
یکی از اخبار هفته که بر روی خروجی خبرگزاری قرار گرفت، ساخت دستگاه اسکنر لام دیجیتال توسط یکی از شرکت های دانش بنیان بود. امین رفیع راد، مسئول فنی و تولید «دستگاه اسکنر لام دیجیتال» در شرکت نگرش رایانه پویا، از ویژگی‌های منحصر به فرد این دستگاه هوشمند و کاربردی صحبت کرد. این اسکنر قادر است لام‌های شیشه‌ای را به لام مجازی تبدیل کند و انواع لام‌های پاتولوژی، بیولوژی و هماتولوژی را با کیفیت بالا و بزرگنمایی تا ۲۰۰۰ برابر اسکن کند. با استفاده از هوش مصنوعی، پزشکان می‌توانند لام‌ها را از هر نقطه‌ای مشاهده و به اشتراک بگذارند و اطلاعات بالینی بیماران را به صورت دیجیتال ثبت کنند.
بومی سازی دستگاه اسکنر لام دیجیتال ارزان تر از مدل آمریکایی
این دستگاه نسبت به نمونه‌های خارجی، به ویژه چینی و آمریکایی، قیمت پایین‌تری دارد و کیفیت اسکن آن حتی بهتر از برخی مدل‌های گران‌تر است. همچنین، نسخه‌ای از این دستگاه برای آموزش پاتولوژی طراحی شده که امکان اشتراک‌گذاری لام‌های مجازی با دانشجویان را فراهم می‌کند. این نوآوری می‌تواند بهبود قابل توجهی در فرآیندهای تشخیصی و آموزشی پاتولوژی ایجاد کند و به پزشکان و دانشجویان در تسهیل کارهایشان کمک کند.
کدام استان های کشور بیشترین محصولات نانویی را تولید کردند؟
یکی دیگر از اخبار درباره فناوری نانو و سهم استان های کشور از صادرات محصولات نانویی بود. برخی از استان‌ها مانند اصفهان، خوزستان و تهران به‌عنوان قطب‌های اصلی این صنعت شناخته می‌شوند، درحالی‌که سایر استان‌ها نیز نقش قابل‌توجهی در توسعه و صادرات این محصولات دارند.
صادرات ۳۷/۵ میلیون دلاری استان اصفهان و رتبه اول در میزان صادرات
استان اصفهان با صادرات ۳۷٫۵ میلیون دلار و سهم ۲۵٫۹ درصدی، رتبه اول را در صادرات نانومحصولات به خود اختصاص داده است. این استان به دلیل داشتن صنایع پیشرفته مانند فولاد، پتروشیمی و سرامیک، به فناوری نانو وابسته است تا بهره‌وری و کیفیت تولیدات خود را افزایش دهد. دانشگاه‌های معتبر و مراکز تحقیقاتی پیشرفته در اصفهان به توسعه این فناوری کمک کرده و باعث افزایش توان صادراتی استان شده‌اند.
خوزستان نیز با صادرات ۳۰٫۳ میلیون دلار و سهم ۲۰٫۹ درصدی، در جایگاه دوم قرار دارد. این استان به دلیل داشتن صنایع نفت و گاز، فولاد و کشتی‌سازی، و همچنین بنادر مهمی مانند بندر امام خمینی و خرمشهر، به یکی از قطب‌های اصلی نانو در ایران تبدیل شده است. زیرساخت‌های حمل‌ونقل در خوزستان نقش کلیدی در تسهیل صادرات نانومحصولات به کشورهای همسایه و بازارهای بین‌المللی ایفا می‌کنند.
تهران پیشرو در توسعه فناوری نانو
تهران، با صادرات ۲۵٫۶ میلیون دلار و سهم ۱۷٫۷ درصدی، به عنوان پیشرو در توسعه فناوری نانو در کشور شناخته می‌شود. این استان به دلیل تمرکز دانشگاه‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز علمی، جایگاه سوم را در صادرات نانو به خود اختصاص داده است.
پارک‌های علم و فناوری و شهرک‌های صنعتی در تهران به تجاری‌سازی این محصولات کمک کرده‌اند. استان‌های مرکزی، بوشهر و دیگر استان‌ها نیز در حال رشد و توسعه در حوزه فناوری نانو هستند. استان مرکزی با صادرات ۱۴ میلیون دلار، بهبود فرآیندهای صنعتی را از طریق فناوری نانو در صنایع پتروشیمی و خودروسازی تسهیل کرده است.استان بوشهر نیز با صادرات ۱۰٫۵ میلیون دلار، در زمینه نفت و گاز و شیلات به کارگیری فناوری نانو را در جهت افزایش کارایی محصولات خود در نظر دارد.
فناوری که هزینه تولید در صنایع نفت و خودروسازی را کاهش می‌دهد
در خبر دیگر اعلام شد که متخصصین دانشگاه صنعتی خواجه نصیر موفق به بومی‌سازی فناوری اتصال آلیاژهای غیر هم‌جنس با استحکام و طول عمر بالاتر شدند. این فناوری به کاهش هزینه‌های تولید و افزایش بهره‌وری در صنایع مختلف از جمله نفت، پتروشیمی، نیروگاه و خودروسازی کمک می‌کند. دکتر خرسند و تیمش با استفاده از نرم‌افزاری که خواص و ریزساختار قطعه نهایی را پیش‌بینی می‌کند، موفق به دستیابی به خواص مطلوب با روش‌هایی مانند متالورژی پودر شدند.
با استفاده از جوش القایی در دمای ۱۱۵۰ درجه، این فناوری استحکام اتصالات را ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش می‌دهد. قطعات ساخته شده با این روش نه تنها مقاومت و طول عمر بیشتری دارند، بلکه راندمان تولید را نیز بالا می‌برند. به عنوان مثال، ابزاری که با این فناوری تولید شده، توانایی ماشین‌کاری بیش از ۲۴۰۰۰ قطعه را دارد که سه برابر نمونه‌های خارجی است. فناوران دانشگاه صنعتی خواجه نصیر آماده همکاری با صنایع مختلف برای تولید انبوه هستند.
برنامه محققان ایرانی برای تولید داروی حیاتی نقص ایمنی از پلاسما
همچنین مدیر عامل یک شرکت دانش بنیان از برنامه این شرکت برای ساخت داروی حیاتی آی وی آی جی(IVIG) (درمان بیماری نقص ایمنی) خبر داد و گفت: این دارو که داروی حیاتی، مهم و گرانقیمت است، ارزبری بالایی هم دارد. او همچنین این خبر را هم در گفتگویی که با خبرنگار مهر داشت اعلام کرد که درصدد راه اندازی ۲ مرکز جمع آوری پلاسمای جدید در کشور هستند. او با اشاره به اینکه نیاز کشور به آلبومین و دیگر داروهای پلاسما مشتق هر روز بیشتر می‌شود، گفت: در حال حاضر، ما به تولید ۸۰۰ هزار تا یک میلیون لیتر پلاسما در سال نیاز داریم تا بتوانیم نیازهای دارویی کشور را تأمین کنیم. اما مراکز انتقال خون و بخش‌های خصوصی تاکنون موفق به جمع‌آوری و تولید حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار لیتر پلاسما در سال شده‌اند.
افزایش مراکز جمع آوری پلاسما در کشور
این مدیر دانش بنیان ضمن اشاره به اینکه ما یک مرکز جمع‌آوری پلاسما در قم با ۱۸ دستگاه پلاسمافرزیس داریم، گفت: سال گذشته در مرکز جمع آوری پلاسمای قم توانستیم به جمع‌آوری حدود ۱۵ هزار لیتر پلاسما دست یابیم و برنامه داریم که این رقم را در سال جاری به ۲۵ هزار لیتر افزایش دهیم. علاوه بر این، یک مرکز دیگر در شیراز در حال راه‌اندازی است که مجوزهای لازم را دریافت کرده و ظرفیت تولید آن نیز ۱۵ هزار لیتر خواهد بود. همچنین در کاشان نیز مجوز یک مرکز جدید را دریافت کرده‌ایم که ظرفیت تولید آن در سال اول ۲۰ هزار لیتر و در اوج به ۳۰ تا ۵۰ هزار لیتر خواهد رسید.
توسعه سرویس احراز هویت داخلی توسط دانش بنیان ها
در خبر دیگری که بر روی خروجی خبرگزاری در این هفته قرار گرفت، یک مدیر دانش بنیان از توسعه سرویس احراز هویت داخلی خبر داد که بر اساس آن داده های هویتی کاربران به خارج از کشور منتقل نشود. داریوش زاهدمنش، مدیرعامل شرکت بتنا، در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: در حال کار بر روی شاخه‌های جدیدی از جمله سرویس احراز هویت است که می‌تواند داده‌های هویتی کاربران را در داخل کشور نگه دارد.
این مدیر دانش بنیان تأکید کرد که داده‌ها مهمترین دارایی در حوزه فناوری اطلاعات هستند و حفظ داده‌ها در داخل کشور برای پیشرفت در هوش مصنوعی ضروری است. پروژه‌های شرکت در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ در حال توسعه و به‌روزرسانی هستند.
طراحی تست نواری که بیماری مشترک انسان و دام را تشخیص می دهد
ندا اسکندرزاده، دانشیار دانشگاه شهید باهنر کرمان، با حمایت بنیاد ملی علم ایران (INSF) موفق به طراحی تست نواری ایمیونوکروماتوگرافی مبتنی بر نانوذرات طلا برای تشخیص بیماری بروسلوز شده است. این بیماری، که به عنوان عفونت مشترک بین انسان و دام شناخته می‌شود، تهدیدی جدی برای سلامت عمومی و اقتصاد دامپروری به حساب می‌آید.
چالش‌های اصلی در تشخیص بروسلوز شامل نبود علائم اختصاصی و دشواری کشت آزمایشگاهی عامل بیماری است. روش‌های فعلی مانند تست رزبنگال نمی‌توانند بین مراحل حاد و مزمن بیماری تمایز قائل شوند. تست نواری طراحی‌شده توسط اسکندرزاده قادر به شناسایی آنتی‌بادی‌های اختصاصی علیه پروتئین‌های بروسلا و تفکیک آنتی‌بادی‌های IgM و IgG است که در تشخیص مرحله بیماری اهمیت زیادی دارد.
این کیت با سرعت بالا، هزینه پایین و عدم نیاز به تجهیزات پیچیده می‌تواند به عنوان ابزاری مؤثر برای غربالگری انبوه نمونه‌های انسانی و دامی در کشور استفاده شود. در صورت افزایش دقت و حساسیت این کیت از طریق بهینه‌سازی، می‌توان از آن به عنوان ابزاری برای تشخیص سریع در برنامه‌های کنترل و ریشه‌کنی بروسلوز بهره‌برداری کرد.
بیشترین محصولات نانویی در کدام حوزه ها ساخته می شوند؟
براساس اطلاعات جدیدی که در این هفته ستاد فناوری نانو و میکرو منتشر کرد، حوزه‌هایی نظیر “مواد شیمیایی”، “حمل‌ونقل” و “تجهیزات” بیشترین تعداد محصولات نانویی را در میان سایر بخش‌ها به خود اختصاص داده‌اند. در مقابل، برخی حوزه‌ها مانند “آب و محیط‌زیست”، “نوشت‌افزار، ورزش و سرگرمی” و “کشاورزی، دامپروری و صنایع غذایی” سهم کمتری از کل محصولات نانو دارند. این تفاوت‌ها بازتاب‌دهنده سطح سرمایه‌گذاری، نیاز بازار و سطح آمادگی فناوری در هر حوزه است.
کاهش وزن خودروها و افزایش مقاومت قطعات با فناوری نانو
حوزه مواد شیمیایی با اختلاف زیادی نسبت به سایر حوزه‌ها، بیشترین تعداد محصولات فناوری نانو (۳۷۱ محصول) را شامل می‌شود. این رشد سریع را می‌توان ناشی از کاربرد گسترده نانو مواد در بهبود خواص شیمیایی، پایداری، و بازدهی محصولات دانست. حوزه حمل‌ونقل با ۳۶۰ محصول در جایگاه دوم قرار دارد. فناوری‌نانو در این حوزه به منظور کاهش وزن خودروها، افزایش مقاومت قطعات، بهبود مصرف سوخت و ارتقای ایمنی به‌کار می‌رود. استفاده از نانوکامپوزیت‌ها، پوشش‌های ضدسایش و روان‌سازهای پیشرفته از جمله کاربردهای رایج نانو در صنعت حمل‌ونقل است.
استفاده از نانو مواد در تولید سیمان، بتن و شیشه
در جایگاه سوم، حوزه تجهیزات قرار دارد که سهم قابل‌توجهی از محصولات نانو را شامل می‌شود. تجهیزات نانویی فقط به صنایع سنگین محدود نمی‌شوند؛ مثلاً در بخش پزشکی، تجهیزات ضدعفونی‌کننده با فناوری نانو، دستگاه‌های تصفیه هوا و آب، و حتی ابزارهای پوشیدنی هوشمند با لایه‌های نانو تولید شده‌اند. حضور پررنگ نانو در حوزه عمران و ساختمان نشان از نقش این فناوری در ارتقای کیفیت و دوام مصالح ساختمانی دارد. استفاده از نانو مواد در تولید سیمان، بتن، شیشه، رنگ و عایق‌های حرارتی و صوتی، عمر مفید سازه‌ها را افزایش داده و مصرف انرژی را کاهش داده است.
۹ میلیون دلار صادرات نانوداروی ضدسرطان ایرانی طی ۶ سال
نقش نانو در صنعت سلامت بسیار حائز اهمیت است. محصولات این حوزه شامل داروهای هوشمند، پوشش‌های ضدعفونی، ابزارهای تشخیصی دقیق و سیستم‌های رهایش دارو می‌شود. بازار نانوداروی ضدسرطان ایرانی از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۱ در حدود ۵,۳۰۰ میلیارد ریال بوده است. ۹ میلیون دلار صادرات و ۳۷۰۰ میلیارد ریال، سهم فروش بازار داخل بوده است. در پایان سال ۱۴۰۲، حجم بازار حوزه سلامت و بهداشت ایران به ۱۱,۰۰۰ میلیارد ریال رسیده است که از این میزان ۴۰ درصد مربوط به بخش دارورسانی است. به نظر می‌رسد اقبال به محصولات دارویی ایرانی رو به افزایش باشد.
